Tere Irastortza Garmendia Atzera
Txoriak dira bederatzi
Mundua betetzen zenuten
Eta orain badakit
Eta orain badakit
Eta orain badakit
Eta orain badakit
Eta orain badakit
zoriontasunaz bakarrik idazten dugula harrez gerokoan
eta badakit 2+2 zer den
eta badakit ezberdina dela ile motzaz ala ile luzeaz
iturri azpian jarri eta ilea garbitzea,
ilea busti hutsarekin
ala sakatsak askatuz garbitzea
eta ile apaindegian zintzurra okertzeko beldurrez
ala buruz behera garbitzea burua,
eta negar ezkutuan egitea
ala jaioberriaren inonzentziarekin negar egitea.
Eta orain,
2+2 nolabaiteko jakintza dela dakinda arren,
hala ere, orain badakit, ondo dakit, bion artean,
edozein gauza idazten dugula idazten dugula
zoriontasuna dakigulako idazten dugula
eta idazten dugula zoriontasuna.
Elkarrizketak
Carverrek, lan horren bitartez jakin izan zuen jasanezina edo debekatua zen hori izendatzen, eta bide beretik abiatu da orain idazle zaldibiarra: Zer esaten dugu amodioaz, heriotzaz zein beldurraz mintzo garenean? Aske al gara horietaz erosotasunez hitz egiteko?
Gai horien inguruko hausnarketatik abiatuz, arte dialektikoaren formulaz baliaturik, historiarekiko elkarrizketa pertsonala luzatzen du. Esan ohi da historia zera dela: bere horretan mantentzeko eta bizirauteko gauzatua den botere-diskurtsoa; eta konturatzen bagara, historikotzat hartzen den hori, modu naturalean emana dela pentsarazten zaigu. “Gizakiak aldakortasuna eta inguruneak iraunkortasuna isladatzen duela” zioten topikoak, jadanik zaharkituak gelditu zaizkigu; orain ingurunea aldakorra da, bere hastapen eta zergatiekin.
Zergati horien bilaketa-prozesu gogoetatsua da, ehun orrialde hauetan zehar irakurtzeko –eta idazlearekin mintzatzeko aukera ere– eskaintzen zaiguna. Printzipio erlijiosoei erroturiko hizkuntza eta historia baten –gure historia– analisia eginez, irakurlea hausnarketa horretan aktiboki parte hartzera bultzatzen du: Zer da Jainkoa? Nor naiz? Nor gara? Zer ikasiarazi zaigu? Izan ere, gaur egun garena –norbanakoa dena– ulertzeko ezinbestekoa baitugu aurrekoarekiko elkarrizketa gauzatzea, “gure pentsamenduak iraganik gabekoak ez direla uste dudalako”, idazleak berak dioen gisara.
Nori ez zaio gertatu zenbait gaien inguruan aritzean, tabuak zein dogmak direla eta ez direla, “esan-ez esan” gelditzen garela askotan, zergatia jakin gabe?
“Zildai horretatik askatzeko erabili ohi da literatura eta idazketa”. Esan ezina esangarri bihurtuz, albokoekiko elkarrizketa abiatuz, oraina aldatzeko eta garatzeko esperantzaz beteriko bidea zabaltzen dugu. Eta zer da literatura, ez bada esatari eta entzule baten arteko elkarrizketarako zubia?
“Gu” baten existentziaz jabetzen garenean, trukaketa horren beharraz jabetzean, ekin diezaiokegu norbanakoaren identitatea bilatzeari. Gizadiaz eta osatzen gaituen guztiaz galdetzea –bizitzaz, heriotzaz, amodioaz, beldurraz...–, norberaz galdetzea da.
Tere Irastortzak XXI. mendeko gizadiaz galdezka, hausnarketarako bide dialektikoa abiatu du. Elkarrizketa horren ildoari eustea ez da lan erraza izango baina, alferrikakoa ere ez.
Izendaezinaz
Urbasa (Luis Oterminen argazkiekin)
Glosak. Esana zetorrenaz
Hawking denboraren historia aldatzen, Testamenturen azken klausula, Aurrenekoan poesia hitz batez eta Hotz-beroen paraleloetan poemak
Belaunaldien gurpilean: ikuspegi konparatzailearen ajeak
Seis Poemas
XX. mendeko poesia kaierak
Garena garela
Hitza bihotzari, euskara bizitzari
Izen gabe direnak. Haurdunaldi beteko khantoreak
Izen gabe, direnak. Haurdunaldi bateko khantoreak
1
JAINKOEN atributua zen memoria,
eta ahaztea, gure defentsa.
Horren aurka Kainek aukeratu omen zuen
aiterririk gabe atzerria,
eta ez aberriaren anderotza.
Iraun du memoriak, hala ere,
beldurra bizirik izan baita geroan,
eta hartara ez da izan bakartasunik,
isila, ukatu eta ukazioan
etendako solasean
hedatua zena baizik
eta gu oroitzapenei esker kuxkurtuak
ahanzturaren sabelean
izuak xerkatu gaituen bitartean
zeren oroimena jainkoen atributua izan baita
eta ahaztea gure desenkusa.
2
Heriotza bakarrik zen bere antz-irudiko,
atzerri-hirietako haurren ezpainen xerka.
Barreiatuak zituen, ernetu eta iratzarri beharrik gabe,
apostolu eta arerioak, binaka eta saldoka
bandera gabeko herrien itsas-alorrak zeharkatzera
lehertaraztera sostean, iñularrian,
lokarru ez zitezkeen haurten nigartak,
amanda-lore eta urazukre garaia behar zutenean.
Heriotza dena bere antz-irudira zen, azpipe,
eta ezin zituzten begiak bildu,
barnean lorategi usaintsu hura jasotzeko ez bazen, sufrimenduaz erditu nahi ez ziren andreek, udazkena ertaietan,
haren antz-irudira osabete heriotza
noiz eta nola zapuztu zeudenak.
TESTAMENTUAREN AZKEN KLAUSULA
ESATEN ez dena bakarrik baita
esan behar zena
eta isilik gordea
oroimenean betirako ernaltzen dena
et'ernaltzen.
Diot guzti hau -dio-
jakinez eta hemen
aipatu izan ez dena bakarrik
dela iraungo duena
izenik gabeko memoria izuak atxekiko duena
Nola hazian hezurra
hitzean dator matxura
baina asetzen duen bakarra
oroimenaren gatzura.
SORTU zu sortzen zara
(nire baitan baina).
Ez dago sortzailerik
(esatea daukate nahi dutena idazle guztiek)
ez dago sortzailerik
ezezagunari ixten ez zaion
espazioa bakartik.
Espazioak bete egiten diar:
ez dira laburtzen
ez eta luzatzen;
ez baitira geometrikoki trasladatzen,
ez argazki eta irudietan gordetzen.
Espazioak bete egiten dira
-gure baitan aurren-.
BAKARTATEARENTZAKO jasotako edozein aukera
ere
umeontzi bihurtzen da;
hitzegiteko txanda guztietan
zure mututasuna ernaltzen da:
intimitatearen hazian
zatoz.
INTIMITATEA ere ez da baten
kontua:
zure ostikadek ondo adierazten dute
bakarrik naizen bitartean.
MUINTEGIEI begira jarrita
bildutako une sentitzen naiz.
Ez lurbira guztia,
aski da txoko bat, umel,
urtsua.
ASKOK amets egin zuten
bizitza uretan sortu zelazkoaz,
ametsak oroitzapen-uhinetan etortzen dira.
Demografoek besterik badiote ere,
ez etorkizuneko bakartateak bildurtzen nauelako,
baizik eta oroitaldian bakartaterik ez zela
jakiteak
ernaldu zaitu.
EZAGUTZEN nauzu nire baitan zauzkadalako,
eta ez zara nire itxaropena baino.
Ezagutzen nauzu, eta bereizten
arratsaldea kimatzen ari den lorazainetik,
mendietako elurra zurrupatzen duen hegoaizetik,
nahiz eta nik ezin zaitudan nire bakardadetik
berezi
-Inguratzen gaituelako?
-Ez
-Espazioak gure baitan dugulako
gaitu mugatzen.
HIRIAK dira agintarien lo-gaiztoetako
laberinto eta mapak:
ez zaitut bakarrik utziko
izkutatzen ikasten duzun artean.
ZILBOR-ESTEA da bereziko gaituena:
kalea pasata beste etxe batean bizi izango zara,
denbora pasata beste garai bateko alaba izango zara.
Eta hantxe, eta orduantxe ere zure baitan izango nauzu
kale eta denbora eta hizkera guztien ostean.
HOTZ-BEROEN paraleloetan
eta mundua estutzen duten latitude denetan
irla bakarrik ez inuzentziarentzat.
Itxaroidan, haatik,
memoriaren tranpa gainean:
amets hantu eta
ahanztura gorrienetan gardainatuek
enbarazo egingo ez duen horretan.
Itxaroidan
ezagutzen dudan oasi bakarrean,
eta luze iritzirik hagoenetan konta itzan,
zeru-lurren arteko zurubiaren mailekin,
alferrik esandako hitzak:
ezagutu dudan oasi bakarra.
Eta orain badakit
Eta orain badakit zoriontasunaz bakarrik idazten dugula
harrez gerokoan
eta badakit 2+2 zer den
eta badakit ezberdina dela ile motzaz ala ile luzeaz
iturri azpian jarri eta ilea garbitzea,
ilea busti hutsarekin
ala sakatsak askatuz garbitzea
eta ile apaindegian zintzurra okertzeko beldurrez
ala negar ezkutuan egitea
ala jaioberriaren inonzentziarekin negar egitea.
Eta orain,
2+2 nolabaiteko jakintza dela dakinda arren,
hala ere, orain badakit, ondo dakit, bion artean,
edozein gauza idazten dugula idazten dugula
zoriontasuna dakigulako idazten dugula
eta idazten dugula zoriontasuna.